Bruder Klaus Feldkapelle, veldkapel, zumthor, kolumbamuseum, keulen, wachendorf, scheidtweiler

De Feldkapelle van Peter Zumthor en het Kolumba Museum in Keulen.

Ten zuiden van Keulen, niet ver van de A1, heeft de Zwitserse architect Peter Zumthor in een veld bij het dorp Mechernich - Wachendorf in opdracht van de familie Scheidtweiler een kapel gebouwd.

De kapel is gewijd aan Bruder Klaus von Flüe, een wijze man uit de 15e eeuw. Na een dienstbaar wereldlijk leven trok hij zich terug in een klooster. Nooit eerder heb ik zo’n onsentimentele moderne kapel of kerk gezien, en dat doet mij goed. Er zit vaak iemand te bidden of te mediteren en als bezoeker wil je dat toch ook respecteren. Je bent bezoeker op deze een meditatieplek van de plaatselijke bewoners. Dat hun veldkapel ineens zoveel andere bezoekers trekt is vast de bedoeling niet geweest. De kapel laat van binnen moeilijk fotograferen. Die ruimte moet je lijfelijk ervaren Maar wie op weg is naar het zuiden en een spirituele inborst heeft, of van het werk van Zumthor houdt zou er even langs kunnen rijden.

Het was eigenlijk te heet om van de parkeerplaats naast het plaatselijke voetbalveld naar de kapel te lopen. De graanvelden aan weerszijden van het pad lagen te knisperen. Toch liep er een stroom van bezoekers. Het deed me een beetje denken aan de mei-bedevaart met de lagere school in de jaren ’50 als we zingend tussen de tussen gewassen liepen waar we nog maar net boven uit staken.

Nu kroop er een maaidorser langzaam over het veld. Boven bij de bosrand rees een blanke toren op die veel gelijkenis vertoonde met de twee stroblokkenmolochs die op de helling stonden.

De blanke toren bleek een slanke onregelmatige rechthoek te zijn. Lagen beton in verschillende tinten zijn elkaar gestapeld. De bekisting heeft ronde gaten achtergelaten, de deur is een driehoek die lijkt te kantelen. De ruimte binnen is hoog en nauw en open naar de hemel. Het gebouw is door de plaatselijke bewoners zelf gebouwd en de tijd die het heeft gekost is er aan af te lezen.

Eerst werden lange dennenstammen rechtop gezet tot een soort tent. De buitenkant van aangestampt beton werd hier laag voor laag van 50 cm tegenaan opgebouwd. Het kostte een team tussen oktober 2005 en september 2006 vierentwintig dagen om een hoogte van 12 meter te bereiken. De lagen werden gemaakt uit riviergrind, plaatselijke gewonnen rood en geel zand en wit cement en het proces is nog duidelijk volgen. Na het aanbrengen van de mantel werd binnen gedurende drie weken een zacht vuur gestookt om de boomstammen te drogen. Nadat die van de wand loslieten konden ze verwijderd worden.

Het effect is magnifiek. De bomen zijn weg en toch zijn ze er nog.

De ruimte roept werkelijk de behoefte op om in zich zelf te keren. Over de open top snellen wolken voorbij. De lichtgaten in de wand, overblijfselen van de bewapening, zijn gedicht met geblazen glaskogels. De vloer is oneffen als in een grot en wordt nat als het regent. Ga kijken en steek een kaarsje aan.

Het verschil tussen de strakke buitenkant en de organische binnenkant is onverwacht en groot, en ook weer niet als tot je door dringt dat alles met plaatselijk materiaal is gemaakt, met plaatselijke arbeid en in een lokaal tempo. Bestaat slow architecture? Dan is dit het.

De architect Peter Zumthor (1943. Pritzker Prize Architectuur 2009) is inNederland niet erg bekend. Maar misschien herinnert u zich nog het Zwitsers paviljoen op de Wereldtentoonstelling in Hannover in 2000. Een paviljoen dat zich voordeed als kunstwerk van gestapelde houten planken, bijeen gehouden door banden. Het summum van tijdelijkheid voor een gebouw. In de zomer van 2011 heeft hij samen met tuinarchitect Piet Oudolf het jaarlijkse paviljoen van de Serpentine Gallery ontworpen,ook een tijdelijk gebouw.

Samen met Rainer Weitschies heeft hij in 2007 het Kolumbamuseum in Keulen opgeleverd. In dit bisschoppelijk museum wordt elk jaar een tentoonstelling gemaakt van zowel oude als moderne werken uit de collectie religieuze kunst. Heel verrassend. Denk aan oude altaren, relikwieën en aan Serra, Beuys, Kounellis, Warhol, Fontana en vele anderen.

Zowel gebouw als collectie en de opstelling is de moeite van een bezoek waard. Het museum is een eenvoudig ogend maar complex gebouw op de fundamenten van de laatgotische kerk van St Kolumba, en Romeinse resten die overal in de grond zitten in de binnenstad van Keulen. Na de verwoesting van de Tweede Wereldoorlog stond midden in de ruïne van de kerk een beeld van Maria met kind onbeschadigd overeind, ’ Madonna in den Trümmern’ ( Madonna in het Puin ). Daar is in 1950 een kapel voorgebouwd die in het museumgebouw is opgenomen, maar ook nog zelfstandig te bezoeken is.

Het gebouw staat in de Keulse binnenstad tussen parkeergarages, winkelcentra en glazen kantoren en valt op door het prachtige filigraan van de gevel dat met haar weerspiegeling in de gebouwen er om heen juist deze saaie glasdozen een toegevoegde waarde geeft.

Behalve op maandag dagelijks geopend van 10.00 tot 16.00 uur. Wie als groep van meer dan 10 personen komt moet zich aanmelden. Mechenich-Wachendorf ligt ter zijde van de A1/E29 tussen afslag 111 en 112.
De parkeerplaats ligt bij het voetbalveld en het is ongeveer 1,5 km lopen over gedeeltelijk verharde weg.
Klangkörperbuch. Lexicon zum Pavilion der Schweitzerischen Eidgenossenschaft van de Expo 2000 in Hannover. Birkhauser Verlag für Architectur Basel. ISBN-3-7643-6324-X

Kolumba Museum
Kolumbastrasse 4. D-50667 Keulen.
Open van 12.00 tot 17.00 uur. Dinsdags gesloten.
Rondleidingen op zaterdag, reserveren.
www.kolumba.de
www.archdaily.com
www.feldkapelle.de
© Els Bannenberg 2011.
Herzien 2016.