Hedge House, kasteel Wylre, Gulpen, Brands Bierbrouwerij, tuin en collectie, expositie, Ubachsberg, Jo en Marlies Eyck

Hedge House, een verborgen schat in Zuid Limburg met de verzameling van Eyck.

De bewoners van Hedge House omschrijven hun kasteel met tuinen en kunstverzameling als ‘Domein van kunst en leven’.Het is een bijzondere plek voor de liefhebber van kunst en tuinen.

In een plooi van de heuvels, het stroomgebied van het riviertje de Gulp, ligt Wijlre. (spreek uit Wielree, met de klemtoon vooraan). Die plaats ken je natuurlijk omdat de Brands Bierbrouwerij er staat.
Voor dat ik het ooit geproefd had wist ik al lang hoe bier er uit moest zien: glimmend naar rood koper. Want op zondag deed mijn vader wel eens een ommetje, om naar de glimmende ketels te kijken. In het voorbijgaan konden we ‘s winters wel eens het kasteel zien dat zich achter de bomen schuil hield. Het zag er onbenaderbaar uit, en paste vooral in een sprookje. Pas tientallen jaren later ben ik er voor het eerst binnen geweest.
Met de geschiedenis van het kasteel ga ik niemand niet lastig vallen. Dat zoekt iedereen zelf maar op. Het is gewoon mooi. Het is barok. Het is niet groot maar wel erg elegant, met een zuidelijke charme en het heeft een slotgracht met een stenen brug en toegangspoort. Toen het in 1981 gekocht werd door het echtpaar Eyck moet er nogal wat achterstallig onderhoud zijn geweest. Daar is nu geen spoor meer van te zien.

Alle ruimten worden nu gevuld met de kunstverzameling die het paar in de loop van 50 jaar bijeen heeft gebracht. Behalve dat deel van de verzameling dat zich in het woongedeelte van het kasteel bevindt, wordt de collectie wekelijks voor het publiek opengesteld. Dat zijn dan het koetshuis, de tuinen en het gebouw dat speciaal neergezet is op de plek waar zich ooit een vervallen plantenkas en een kippenhok bevond.

Vlak voor de eeuwwisseling besloten Jo en Marlies Eyck tot het bouwen van een expositieruimte. Aan architect Wiel Arets werd gevraagd een gebouw te ontwerpen dat een tentoonstellingsruimte, een plantenkas en een kippenhok zou herbergen. Arets was inmiddels in Zuid-Limburg bekend geworden met zijn vernieuwende architectuur en is inmiddels ook in de rest van Nederland geen onbekende meer.

Hedge House ontleent zijn naam aan de hoge beuken- en taxushagen die de expositieruimte omringen en de tuin compartimenteren. De afmetingen van natuur en gebouw zijn op elkaar afgestemd. Het is een prachtig geproportioneerd gebouwtje geworden. Als je er door heen loopt ontdek je dat er op een de verbazingwekkend ingenieuze plattegrond vele functies verenigd zijn. Op bijna elke plek ben je enkel door een ruit van de natuurgescheiden, ook bevindt die zich soms boven je. Ruimtes vloeien over in elkaar. De maten van wanden, ramen en trappen gaan gelijk op met de beuken- en taxusheggen buiten. Ik zou niet kunnen navertellen hoe de plattegrond er uit ziet, maar mijn gang door de ruimtes zie ik nog voor me en die doet heel natuurlijk aan. Het mooist kippenhok ooit bevindt zich waarschijnlijk hier. Helaas waren er tijdens mijn eerste bezoek geen kippen omdat de vos ze allemaal te grazen had genomen, maar toen ik in augustus weer langs kwam zat er een broedse kip in het hok en kwam een andere kip voorzichtig kijken hoe het broeden ging. De orchideeën in de broeikas wiegden zacht met de zonwering mee op de wind. De bewegende schaduwen vielen door de ramen van de kas in de bezoekersruimte en maakten nieuwe omgevingskunst.

De hele sfeer rondom dit gebouw met gladde betonwanden en glazen afscheiding van binnen en buiten riep herinneringen bij me op aan het museum de Langenfoundation bij Hombroich.

In de expositieruimte hingen in 2009 schilderijen van Erik Andriesse. Een gastvrouw en een gastheer (vrijwilligers) die duidelijk gewend waren aan de verpletterende indruk die Hedge House op de bezoekers maakte, gaven informatie over alles wat je maar weten wilde, en verdwenen af en toe om een rondleiding aan een groep te geven. Later in de middag zat ook de verzamelaar zelf geanimeerd te praten met bezoekers.

In 2002 is er een catalogus uitgegeven met een mooie tekst door Henk van Os en met prachtige foto’s. Maar neem zelf ook foto’s. De tuinen zijn in elk seizoen en bij elke weersgesteldheid mooi. Wij waren er half mei, en nog een keer in augustus. Alles was sappig groen. In mei hadden de vele soorten hostas fluwelig blad in heel veel schakeringen groengrijs. De duizenden blauwe druifjes die voor dat jaar waren aangeplant in de perken met de buxusheggetjes waren helaas net uitgebloeid, maar in de kruidentuin spoot alles de grond uit.

Vanuit de kruidentuin heb je een prachtig zicht op een cirkelsculptuur van Ad Dekker. Ooit stond er een hele grote uit steen in Amsterdam aan de kop van de Wibautstraat. Als ik er langs reed kreeg ik een kick als ik dacht aan de minieme verschuiving die nodig is om van de cirkel een open band te maken, terwijl hij van voren gezien nog steeds een gesloten cirkel lijkt. Hij staat nu aan de kop van de Spaarndammerdijk bij de Nieuwe Hemweg.
De expositie in het Koetshuis werd elk seizoen samengesteld uit de collectie, en wekte het verlangen op om volgend jaar weer langs te gaan. Ik schrijf nu over de voorgaande jaren, want sinds 2012 is Hedge House ondergebracht in een onafhankelijke stichting die het onderhoud en beheer uitvoert en verantwoordelijk is voor de inhoudelijke programmering van twee exposities per jaar.

Er zijn ook vaste kunstwerken, overgebleven uit een project. Zoals de bronzen boom van Pennone, en ook diens ‘omgevallen boom’. Ik wil liever dat je die zelf ontdekt, dus doe ik hem hier niet uit de doeken. Een foto moet genoeg zijn.

Hedge House is te voet bereikbaar. Geen mooiere wandeling dan door dat landschap en over koeienpaadjes langs het water. Met de fiets moet je al meer op de weg blijven. Met de auto kom je er ook. Wij gingen met de trein uit Amsterdam en namen in Heerlen de bus.

Met de trein maak je een reis van 2,5 uur die het lelijkste ooit in Nederland gebouwd laat zien, afgewisseld met prachtige landschappen. In Heerlen brengt bus 40, die richting Gulpen rijdt, je in een kwartier naar de halte bij de brouwerij. Vooral in de laatste 10 minuten van de reis, voorbij Ubachsberg, is het uitzicht schitterend en moeten er twee scherpe bochten in een smalle weg op een heuvel genomen worden. Je bent ineens in het buitenland. Vanaf de brouwerij loop je een minuut in de richting waarin de bus vertrekt. Kom je uit Maastricht, dan moet je eerst een bus naar Gulpen of Aken nemen en vanuit Gulpen een heuvel over wandelen naar Wylre, of overstappen op bus 40 richting Heerlen.

Bonnefanten Hedge House Foundation.
Hedge House /Buitenplaats kasteel Wylre
Kasteel Wylreweg 1 6321 PP zij-ingang
Gesloten in de winterperiode. Geopend donderdag tot en met zondag. Rondleidingen en arrangementen.
www.hedgehouse.eu
www.architectuur.org
© Els Bannenberg 2009.
Herzien april 2016