In Schloss Moyland vindt men Joseph Beuys, Erwin Heerig, Ewald Mataré en andere Duitse kunstenaars in de verzameling van de gebroeders van der Grinten. Er is ook een kruidentuin van Hildegard von Bingen. Moyland ligt niet ver van Nijmegen.

Schloss Moyland is een oud waterslot (kasteel omringd door een gracht) dat vele malen gerenoveerd is. Elke bewoner paste het aan de eisen van zijn tijd aan. De laatste verbouwing gebeurde in de 19e eeuw. In de laatste weken van WO2 is het alsnog bijna weggevaagd. In de loop van jaren ‘90 van de vorige eeuw is pas weer gerestaureerd, naar de 19e -eeuwse vorm. Het heeft wel iets weg van een gebouw bij de Efteling. Na de laatste opbouw hebben verschillende kunstenaars met beeldhouwwerken in en aan de gevel meegewerkt, en glas-in-loodramen ontworpen.

Er is ook een oude tuin aangelegd zoals die er in de 17e eeuw moet zijn geweest. De kruidentuin is vormgegeven naar een van de beroemde kruidenboeken, zoals dat van abdis Hildegard von Bingen.

De gebroeders van der Grinten woonden in dit gebied en begonnen als tieners kunst te verzamelen nadat ze hun eerste schilderij hadden gekocht waarop een klasgenoot stond. Op advies van een bevriende schilder beperkten ze zich tot een paar kunstenaars uit de streek, die ze volgden totdat ze hen niet meer konden betalen, zoals Joseph Beuys. Van hem hebben ze dan ook veel vroeg werk, voornamelijk tekeningen.

Wanneer je het kasteel binnen gaat, betreedt je links en rechts een ‘wunderkammer’ vol kunstwerken. De muren zijn helemaal vol gehamgem met kleine en grotere schilderijen, tekeningen en grafiek die verzameld werden op veilingen, vlooienmarkten of in ateliers. Allerlei stijlen en technieken door elkaar zonder hiërarchie! Het enige criterium was kwaliteit. Geen naam kaarten of titels van werken. Wel per kamer een naslagwerk om iets in op te zoeken. Echt een muur om zonder vooroordeel naar te kijken. En soms is er een glimp van herkenning. Want wat mij overkwam is dat ik me begon te schamen dat ik zo weinig wist over hedendaagse, nou ja 20e -eeuwse kunstenaars in Duitsland. Ik kende meer werk van Belgen en Fransen uit het tijdperk tussen 1945 en 2000 dan van Duitsers. Een typisch geval van selectieve kennisoverdracht bij het onderwijs aan mijn generatie.

Voor een paar kunstenaars zijn aparte kamers ingericht en het is boeiend om de ontwikkeling van iemand hier af te kunnen lezen. Van andere kunstenaars zijn er veel schetsontwerpen, modellen, maquettes. In het geval van Erwin Heering is het interessant om die schetsen van het werk te zien als je al een paar maal in Insel Hombroich bent geweest en de gebouwen en plastieken hebt kunnen ’aanraken’. Van Ewald Mataré, een entartete kunstenaar, is in Kleve ook mooi werk te vinden. Hoe weinig weten we in Nederland van Duitse kunstenaars uit het midden van de 20e eeuw en hoe mooi is dat werk.

De broers verzamelden ongelofelijk veel kunst. In het trappenhuis hangen veel grote textielen uit de periode 1950-1970, die je nog maar zelden ziet. Op zolder is een collectie Jugendstil tegels te vinden en een ansichtkaarten verzameling die ik de eerste keer over het hoofd had gezien. In de kelder staan bustes, beelden, keramiek en zo meer. Een enorme leeuw van keramiek domineert daar een zaal. Ze zagen die in Brussel bij een antiquair en herkenden meteen de maker. Deze 19e -eeuwse kunstenaar zou kort daarna een come-back maken op een tentoonstelling en ook dat wisten zij. Met alle mogelijke moeite hebben ze fondsen bij elkaar gebedeld om hem te kopen voordat de verkoper wijzer zou zijn geworden.

Schloss Moyland is bereikbaar met het openbaar vervoer vanuit Nederland. Het ligt langs de A57 tussen Kleve en Kalkar. Er ligt geen dorp maar er is een zelfbedieningsrestaurant en tussen de middag wordt er warm eten geserveerd in de bijgebouwen. Ook hier hangt allemaal kunst aan de muur, en zijn er wisselexposities. De winkel is een van de betere in zijn soort. In 2001 reisden we per trein naar Nijmegen en namen daar de bus naar Kleve en betaalden met een strippenkaart. Van Kleve station naar Moyland reden we met bus 44 (naar Kalkar) en die bus rijdt nog steeds. De halte Schloss Moyland ligt vlak bij de inrit naar het kasteel. Het kasteel is men dan net gepasseerd en was zichtbaar van af de provinciale weg.

Het is een mooie rit. Van Nijmegen tot Kleve rijd je onder langs een stuwwal uit de laatste ijstijd. Er komen veel Nederlandse straatnamen voor in de streek. Ook de mensen hebben geen probleem met Nederlands verstaan en spreken.

Vlak voor Kleve passeert men een pas gerestaureerde tuin van een voormalig kuuroord met een schitterend uitzicht. Het klassieke gebouw was vroeger een hotel en is nu uitgebreid tot een museum voor moderne kunst. Dit kleine museum is ook de moeite waard. Er is een mooie collectie ingetogen werk van Ewald Mataré, een beeldhouwer uit de jaren dertig en veertig die getroffen werd door een berufsverbot onder de nazi-tijd. Hij was de leermeester van Joseph Beuys. Van hem is er ook vroeg werk.

Mocht dit culturele uitstapje bevallen dan kan ik ook Insel Hombroich heel erg aanbevelen. Hombroich, geen plaatsnaam, ligt tussen Düsseldorf en Neuss. Lees mijn beschrijving.

Er zijn ook wel eens culturele busreizen naar Moyland en Hombroich, bijvoorbeeld door “ de Gouden Engel”. Die starten dan in Nijmegen of Arnhem. www.goudenengel.nl

www.moyland.de
www.museumkurhaus.de
 
© Els Bannenberg 2001. Herzien april 2016.